Alzheimer, lichttherapie en melatonine
Behandeling met helder licht, eventueel aangevuld met het hersenhormoon melatonine, verbetert het slaapritme van patiënten met de ziekte van Alzheimer en heeft een gunstig effect op depressies en gedragsproblemen bij demente patiënten. Dat blijkt uit een door ZonMw gesubsidieerde studie door het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen in Amsterdam. De behandeling kan eenvoudig worden geïmplementeerd in zorgcentra voor ouderen. Daardoor zou de consumptie van geneesmiddelen naar beneden kunnen.
Patiënten met de ziekte van Alzheimer lijden niet alleen aan cognitieve achteruitgang, maar vaak ook aan depressies en gedragsproblemen (agressie, onrust). In veel verpleeghuizen worden die gedragsproblemen ‘behandeld’ met antipsychotica, sterk dempende geneesmiddelen die ontwikkeld zijn voor het behandelen van psychoses. Het wijdverbreide gebruik van deze middelen bij kwetsbare ouderen is omstreden; vooral oudere patiënten worden er vaak suf van waardoor zij minder goed eten en drinken en er zijn zelfs aanwijzingen dat de kans op overlijden toeneemt. Volgens een internationale consensus zouden deze middelen pas mogen worden ingezet als andere benaderingen gefaald hebben. Het is dan ook goed nieuws dat er een simpele interventie is gevonden die deze en andere symptomen bij dementie wat verlicht: licht. Dat blijkt uit een publicatie van het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen en het VUmc.
Nogal wat patiënten met de ziekte van Alzheimer krijgen ergens gedurende het ziekteproces te maken met een verstoord dag- nachtritme. De kwaliteit van de nachtelijke slaap is dan slecht en er kan bovendien nachtelijke onrust zijn. Behandeling met helder licht blijkt (vermoedelijk via een effect op de ‘biologische klok’ in de hersenen) diverse positieve effecten te hebben, zowel op hun cognitieve functioneren als in hun stemming en gedrag.
De onderzoekers slaagden erin om door de plaatsing van de verlichting en door toepassing van filters, een soort placebo-lichttherapie aan te brengen in ruimten waar de controlegroepen verbleven. Dat maakte een eerlijke vergelijking mogelijk. Daaruit kwam duidelijk naar voren dat de behandeling qua gunstige cognitieve effecten te vergelijken is met de momenteel wel aan Alzheimerpatiënten voorgeschreven medicamenten (acetylcholinesteraseremmers), maar dan zonder de bijwerkingen die deze medicijnen nogal eens hebben. Integendeel, behandeling met extra licht verminderde vage klachten, depressieve symptomen en de achteruitgang in functioneren op activiteiten van het dagelijks leven.
Toevoeging van het hersenhormoon melatonine had eveneens een gunstig effect, maar had als nadeel dat het de stemming negatief beïnvloedde, zeker in de groep die wel melatonine maar geen lichttherapie kreeg. Volgens de onderzoekers zou een lagere dosering melatonine waarschijnlijk minder negatieve bijwerkingen hebben.
Van Someren benadrukt dat de lichtbehandeling geen genezende werking heeft. De achteruitgang van de hersenen door het ziekteproces zelf gaat gewoon door, maar patiënten hebben er minder last van wanneer hun ritme minder verstoord is.
Het artikel verscheen 11 juni 2008 in het gezaghebbende blad JAMA (The Journal of the American Medical Association)
