We zien ze bijna dagelijks. Stoplichten. Bij rood stop je, bij oranje twijfel je en bij groen mag je doorgaan. Het stoplicht heeft ook zijn entree gemaakt in de zorg. De stoplichtmethode helpt met het voorkomen van agressief of onbegrepen gedrag. Hiermee anticipeer je op een mogelijke crisissituatie.
Wat is de stoplichtmethode?
Door de stoplichtmethode te hanteren, herken je sneller gedragsveranderingen van de cliënt. Zodra een crisis zich mogelijk ontwikkelt, neemt bij de cliënt de grip op de situatie af. Hij verliest controle en angst neemt toe. Het gedrag van de cliënt verandert. Door deze gedragsveranderingen tijdig op te merken en te reageren op deze veranderingen kan escalatie worden voorkomen.
Herken de signalen
De stoplichtmethode is een hulpmiddel om die signalen bij een cliënt te herkennen. Tegelijk geeft de methode inzicht hoe je hierop moet inspelen zodat de spanning vermindert of niet verder toeneemt. Deze methode volgt de drie fasen van crisisontwikkeling en wordt uitgedrukt in de kleuren van een stoplicht.
Voorbeeld van de stoplichtmethode
De heer Janssen, 73 jaar, woont in een kleinschalige psychogeriatrische woonvorm. Hij maakt weinig contact met anderen. Tijdens de zorg stelt hij zich afhankelijk op. Het kost de medewerkers veel overtuigingskracht om te zorgen dat hij opstaat. Is hij eenmaal uit bed, dan zit hij meestal rustig en tevreden in de huiskamer. Genietend van zijn koffie.
Soms heeft hij zijn dag niet. Hij is dan snel geïrriteerd en vloekt. Soms gaat dit over in schoppen en slaan. Janssen is dan niet voor rede vatbaar. Het team vindt dit gedrag erg onvoorspelbaar en wil kijken of het ook anders kan.
Er wordt een omgangsplan gemaakt. Een element daaruit is dat er met hem in gesprek wordt gegaan als hij negatief is tegenover anderen. Dit lijkt goed te werken, mits hij rustig is. Is meneer onrustig? Dan hebben de afspraken een omgekeerd effect en moeten de medewerkers uitkijken niet een klap te ontvangen. Vervolgens proberen zij hem op ‘mindere dagen’ meer op zijn kamer te laten. Dit met wisselend succes: soms blijft hij op zijn kamer maar omdat het daar stil is, zoekt hij toch weer snel de huiskamer op. Medicatie heeft een vervelende bijwerking: hij wordt suf en wil niet meer uit bed komen.
Er wordt een ‘stoplicht’ van meneer Janssen gemaakt. Het blijkt dat het gedrag minder onvoorspelbaar is dan eerst leek. Er blijken signalen te zijn die aan de uitbarsting voorafgaan (zoals meer op anderen letten, vaker over de schouder kijken, zuchten of een rood gezicht krijgen). In het teamoverleg wordt elke fase van de stoplichtmethode voorzien van geobserveerd gedrag en een daarbij passende interventie.
Door tijdig de juiste interventie toe te passen, kan de crisis (fase ROOD) worden voorkomen. Als we ervan uitgaan dat verbaal (en fysiek) geweld veelal voortkomt uit angst, is het voorstelbaar dat iemand in fase Oranje behoefte heeft aan een invoelende, ondersteunende interventie. Geruststelling en troost bij lichte angst hebben vaak een positief resultaat. In die fase dreigt iemand de controle te verliezen. De heer Janssen is dreigend en op zoek naar een grens. Als die niet duidelijk wordt gesteld maar er bijvoorbeeld bij voortduring invoelend wordt gereageerd, kan het escaleren.
3 voordelen van de stoplichtmethode
1. Eenvoudige communicatie.
De stoplichtmethode maakt gebruik van een visuele en eenvoudige kleurcodering (rood, geel en groen) om de zorgstatus van een client aan te geven. Hierdoor kunnen zorgverleners, familieleden en zelfs de ouderen zelf snel en gemakkelijk de gezondheidstoestand begrijpen zonder dat ze diepgaande medische kennis nodig hebben. Het verbetert de communicatie tussen alle betrokken partijen, waardoor informatie beter wordt begrepen en gedeeld.
2. Proactieve zorg en preventie.
Met behulp van de stoplichtmethode kunnen zorgverleners en familieleden mogelijke gezondheidsproblemen in een vroeg stadium opsporen. Als een cliënt bijvoorbeeld in fase Oranje zit, kan dit aangeven dat er milde gezondheidszorgen zijn die aandacht nodig hebben voordat ze ernstiger worden. Door proactief te reageren op de signalen kunnen complicaties worden voorkomen en kan de kwaliteit van leven van de cliënt worden verbeterd.
3. Verbeterde samenwerking.
De stoplichtmethode bevordert een gestructureerde aanpak van zorgplanning en -coördinatie. Het stelt zorgverleners en familieleden in staat om gezamenlijk de behoeften van de cliënt te begrijpen en samen te werken aan een effectieve zorgstrategie. Hierdoor kunnen zorgtaken beter worden verdeeld en kunnen eventuele overlappingen of hiaten in de zorg worden voorkomen.
