Het Korsakov syndroom
Het syndroom van Korsakov werd aan het eind van de negentiende eeuw voor het eerst beschreven voor Sergei Sergeivich Korsakov. Het is een ziekte veroorzaakt door langdurig alcoholgebruik in combinatie met een slechte voeding. Met name het hierdoor optredende thiamine (vitamine B1)-gebrek is verantwoordelijk voor het ontstaan van het syndroom. Vitamine B1 is te vinden in volkoren en graanproducten, groenten, aardappelen, peulvruchten, noten en varkensvlees. Bij normaal gebruik van deze producten neemt het lichaam voldoende vitamine B1 op. Alcoholisten ontwikkelen vaak hele slechte voedingsgewoonten. Ze eten te weinig en niet gezond. Hierdoor ontstaan voedingstekorten. Bij aanhoudend gebruik aan B vitaminen kan zich dan het Korsakov-syndroom ontwikkelen. Ook niet-alcoholici kunnen een amnestisch syndroom krijgen wat lijkt op de ziekte van Korsakov. Dit kan gebeuren wanneer zij in een slechte voedingstoestand verkeren door bijvoorbeeld stoornissen in het maag-darmkanaal.
Verschijnselen
In de acute fase treden door het alcoholmisbruik stoornissen in de leverfunctie op. Deze persoon kan in een delirium raken. Ook treden er door een tekort aan B-vitaminen afwijkingen van het zenuwstelsel op. Hierdoor ontstaan bijvoorbeeld weer afwijkende oogbewegingen en loopstoornissen. Na korte tijd raakt deze persoon uitgeput en uitgedroogd. Zonder behandeling sterft deze persoon. Na medische behandeling stopt het eigenlijke ziekteproces. De schade is echter onomkeerbaar. Er blijven ernstige restverschijnselen over.
Het meest op de voorgrond staande kenmerk van het Korsakov-syndroom is geheugenverlies met name inprentingsstoornissen. Vooral dingen die kort geleden zijn gebeurd, kan de patiënt zich niet meer herinneren. Door de inprentingsstoornissen raakt de patiënt gedesoriënteerd in tijd, plaats en persoon. Hij kan dingen meestal niet langer dan 20 a 30 seconden onthouden. Herinneringen aan gebeurtenissen die langer geleden hebben plaatsgevonden, blijven vaak beter bewaard. Hoewel Korsakov-patiënten zich bepaalde gebeurtenissen dus nog kunnen herinneren, hebben ze wel grote problemen om deze gebeurtenissen in chronologische volgorde te plaatsen.
Korsakov-patiënten zullen niet snel hun geheugenproblemen toegeven. Integendeel, ze vullen de gaten in hun geheugen op met fantasieverhalen. Dit wordt confabuleren genoemd. De verhalen zijn zo waarschijnlijk dat buitenstaanders het idee kunnen krijgen dat er met het geheugen van de betrokkene niets aan de hand is. Door het geheugenverlies komen Korsakov-patiënten dagelijks in probleemsituaties terecht die ze zelf niet meer kunnen oplossen. Dit maakt hen onzeker en faalangstig. De ene patiënt reageert hierop met een apathische houding; hij trekt zich terug, neemt geen initiatief meer. De ander wordt juist agressief.
Behalve geheugenproblemen hebben Korsakov-patiënten oriëntatieproblemen. Wanneer de oriëntatie in de tijd gestoord is, betekent dit dat het begrip van tijd ontregeld is. De patiënt weet niet meer welke dag van de week het is, wat er op een bepaalde dag gebeurd is of welk deel van de dag het is. Hij leeft in chaos. Ook de oriëntatie in plaats kan verstoord raken waardoor de patiënt moeite heeft zich aan te passen aan een nieuwe omgeving. Het herkennen van personen blijft meestal het langst intact, maar ook dat kan op den duur verstoord raken.
Door deze symptomen lijkt de aandoening soms wat op dementie. Het verschil is echter dat bij de Korsakov-patiënt herinneringen uit het verre verleden gespaard blijven, evenals de intellectuele vaardigheden. Het begrip blijft relatief goed intact.
Prognose In tegenstelling tot veel dementiesyndromen is het Korsakov-syndroom geen progressieve ziekte. Wanneer gestopt wordt met drinken blijven de cognitieve stoornissen stabiel of worden ze zelfs minder. Bij ongeveer twintig procent van de patiënten is er zelfs een sterke verbetering te verwachten. Eenzelfde percentage laat niet of nauwelijks herstel zien. De grootste groep ligt hiertussen in: ze vertoont enige verbetering maar blijft restverschijnselen vertonen. Wanneer er niet tijdig gestopt wordt met drinken kan het Korsakov-syndroom overgaan in alcoholdementie. Hiervan is sprake als ook herinneringen uit het verre verleden en de intellectuele vaardigheden zijn aangedaan. Het verpleeghuis is steeds vaker het eindstation voor deze Korsakov-patiënten. Op sociaal gebied kan de patiënt niet goed meer functioneren. Voordat de ziekte ontstond heeft de alcoholproblematiek vaak al meer kapot gemaakt dan de persoon lief is. Er zijn daardoor meestal nauwelijks nog familie en vriendschapsbanden over. Korsakov-patienten lijden dan ook vaak een teruggetrokken en geïsoleerd bestaan. Omdat ze bijvoorbeeld afspraken vergeten en confabuleren vinden anderen hen dikwijls onbetrouwbaar door de ziekte kan deze persoon situaties en risico`s niet goed beoordelen. Hij leeft door de inprentingsstoornis van moment tot moment en kan zijn gedrag niet plannen. Op financieel gebied zijn er doorgaans veel dingen fout gelopen. Hoewel Korsakov-patiënten normaal intelligent zijn, gaat er toch heel veel mis. Het is begrijpelijk dat ze na verloop van tijd vaak faalangstig en achterdochtig worden. Soms reageren ze agressief als ze met hun falen of hun onmogelijkheden worden geconfronteerd. Wie niets doet maakt geen fouten lijken ze soms te denken. Spontaan ondernemen ze dan niets meer. Ze worden passief en tonen geen enkel initiatief. zo raken ze gemakkelijk in een isolement. Als ze dan vervolgens gedwongen worden iets te ondernemen is dat vaak zo bedreigend dat ze agressief reageren. Omgang Epidemiologische gegevens Ontwikkeltraject zorgprogramma Korsakov (2006) Zie ook: Alzheimer Nederland ( www.alzheimer-nederland.nl ). Nationaal Kompas Volksgezondheid van het RIVM | ||||||||
© BTSG 2017 |