Voorbehouden en risicovolle handelingen
In de Nederlandse gezondheidszorg wordt onder andere via wet- en regelgeving de kwaliteit van de gezondheidszorg bewaakt. Twee van die wetten zijn de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG) en de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Deze wetten regelen de verantwoordelijkheden. De BIG richt zich op de individuele beroepsbeoefenaren (bijvoorbeeld. verzorgenden, verpleegkundigen en artsen), de Wkkgz stellen eisen aan de zorg (binnen bijvoorbeeld verzorgingshuizen, verpleeghuizen, thuiszorginstellingen en (huis)artsenpraktijken).
Risicovolle handelingen
Een belangrijk onderdeel daarvan betreft het uitvoeren van zogenaamde risicovolle handelingen. Risicovolle handelingen zijn handelingen die bij de uitvoering van de handeling risico’s meebrengen voor de cliënt. Voorbehouden handelingen
Voorbehouden handelingen vormen een specifieke groep binnen de risicovolle handelingen. Het betreft handelingen die door de individuele professionals beroepsmatig worden verricht. In de Wet BIG worden 14 risicovolle handelingen aangemerkt als voorbehouden handelingen. Uitvoeringsverzoek
Een arts mag met inachtneming van bepaalde voorwaarden, aan een andere beroepsbeoefenaar (bijvoorbeeld verpleegkundige of verzorgende) opdracht geven via een uitvoeringsverzoek, een voorbehouden handeling te verrichten. Bekwaam
Centraal begrip in de regeling voor voorbehouden handelingen is de term ‘bekwaam’. Bekwaamheid is een basis voor alle geboden zorg door professionals. Bekwaam houdt in het beschikken over kennis en vaardigheid:
- kennis over de handeling, de technieken, het doel, de anatomie, de risico’s (contra-indicaties), voor- en nazorg en eventuele complicaties en
- vaardigheid met betrekking tot de uitvoering van de handeling en bijkomende activiteiten (beslissen, interpreteren, communiceren etcetera).
Er is een Handleiding voorbehouden handelingen bij verpleging, verzorging en thuiszorg. ActiZ, Zorgthuisnl, LHV, Verenso, september 2019.
Vilans, heeft de zogenaamde KICK-protocollen (in totaal 500) opgesteld. Dat zijn protocollen met betrekking tot Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen. Deze protocollen hebben een standaadopzet en bevatten achtereenvolgens 1. randvoorwaarden, wet- en regelgeving, richtlijnen, 2. geprotocolleerde werkinstructies: een lange en een korte versie, 3. achtergrondinformatie & 4. Observatielijsten.
Overzicht voorbehouden en risicovolle handelingen | ||
voorbehouden | risicovol | |
Heelkundige handelingen | ||
Wondspoelen via katheter | X | |
Verzorgen of verwijderen wonddrain of redonsedrain; verwisselen opvangfles | X | |
Verzorgen van een tracheotomie-wond | X | |
Verwijderen wondtampon | X | |
Verwijderen hechtingen of agrafen | X | |
Verwijderen exudrain | X | |
Katherisaties | ||
Infuusbehandeling | ||
– Inbrengen perifere canule voor infuus (toedieningssysteem) | X | |
– Verwisselen infuuszak, verwijderen perifeer canule | X | |
– Toedienen medicatie via perifeer infuus | X | |
– Verwisselen afsluitdopje van (en heparine doorspuiten in en verzorgen van) centraal veneuze katheter (CVK) | X | |
– Toedienen medicatie via CVK infuus | X | |
– Epiduraal en intrathecaal (poort): aanprikken spinaal poortsysteem, verwisselen naald | X | |
– Verwijderen epiduraalkatheter, verwijderen naald spinaal poortsysteem | X | |
– Inbrengen hypodermoclyse | X | |
– Verwijderen hypodermoclyse | X | |
– Inbrengen subcutane canule, verwisselen | X | |
– Toedienen van medicatie via subcutaan infuus | X | |
– Verwijderen subcutane naald en infuustoedieningssysteem | X | |
Sondevoeding | ||
– Inbrengen/verwijderen neus-maag sonde, verwisselen PEG-sonde of jejunostomiesonde | X | |
– Toedienen sondevoeding mbv spuit of voedingspomp | X | |
– Toedienen van medicatie via sonde | X | |
Nier- en blaaskatheterisatie | ||
– Inbrengen van blaaskatheter (eenmalig of verblijfs-) | X | |
– Verwijderen verblijfskatheter | X | |
– Blaasspoelen bij ingebrachte katheter | X | |
– Verwisselen van suprapubische katheter | X | |
– Nefrostomiekatheter spoelen | X | |
– Urinestoma (UP) – katheteriseren van urinereservoir, spoelen | X | |
– CAPD spoeling | X | |
Colostoma | ||
– Spoelen colostoma (AP) | X | |
– Toedienen medicijnen | X | |
Darmspoelen/toedienen hoogopgaand klysma | X | |
Maaginhoud hevelen | X | |
Spoelen galdrain | X | |
Zuurstof toedienen | X | |
Uitzuigen van mond- en keelholte | X | |
Uitzuigen van tracheacanule/van trachea via tracheacanule | X | |
Injecties | ||
– Subcutaan | X | |
– Intracutaan | X | |
– Intramusculair | X | |
– Intraveneus | X | |
Puncties | ||
– Venapunctie | X | |
– Ascitespunctie | X | |
– Spoelen ascitesdrain | X |