Wet zorg en dwang

Archief

Wet zorg en dwang

Soms is het nodig om zorg te leveren aan mensen die dat zelf niet nodig vinden. Dit kan in het belang van de persoon zelf zijn of van zijn omgeving.
Het was eerder onduidelijk wat er op zo’n moment mocht; bijvoorbeeld onrustmedicatie toedienen.

De Wet zorg en dwang (hierna WZD) regelt dat de rechten van de cliënt worden beschermd wanneer de zorg niet meer voldoet. Het is gericht op mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking als:

• Een ter zake deskundige arts heeft vastgesteld dat zij professionele zorg nodig hebben om ernstig nadeel te voorkomen of;
• Als zij van het Centrum indicatiestelling zorg (CIZ) een indicatie hebben ontvangen voor zorg vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz).

“Nee, tenzij…”

De wet geeft geen vrijbrief om “zomaar” zware maatregelen te treffen. Het is “Nee, tenzij…”. Onvrijwillige zorg moet namelijk zolang mogelijk worden voorkomen. Ook bij ernstig probleemgedrag moeten situaties zoveel mogelijk met vrijwillige zorg worden opgelost.

Waar geldt de wet?

De WZD geldt overal waar cliënten met onvrijwillige zorg te maken kunnen krijgen:

• In zorgaccommodaties waarin mensen met een verstandelijke beperking of mensen met dementie zorg krijgen, wonen of tijdelijk verblijven.
• Bij ambulante zorg, dus bij mensen thuis, maar bijvoorbeeld ook in kleinschalige woonvoorzieningen of in aanleunwoningen.
  Voorbeelden van ambulante zorg waarbij de WZD van toepassing is;
  Een cliënt krijgt (tegen zijn zin in) hulp of begeleiding bij:
• Persoonlijke verzorging omdat de cliënt zichzelf anders ernstig zou verwaarlozen.
• De financiën omdat de cliënt onverantwoorde uitgaven doet en grote schulden heeft of dreigt te krijgen.
• Het huishouden om te voorkomen dat het huis onleefbaar wordt.
• De cliënt krijgt hulp of begeleiding bij de opvoeding van zijn kinderen om te waarborgen dat zij een veilig thuis hebben en zich goed kunnen ontwikkelen.
• Het reguleren van het gedrag om te voorkomen dat dit gedrag agressie uitlokt.

Thuiszorg

De WZD kan ook van toepassing zijn in de thuiszorg. Dit echter nog niet in de huidige versie van de wet geregeld. De ambulante zorg wordt geregeld in een uitwerking van de wet, die nu ter internetconsultatie is aanboden. Pas als de Tweede Kamer en de Eerste Kamer met de inhoud hebben ingestemd, mag ambulante zorg ook buiten accommodaties worden toegepast. De zorgaanbieder moet dan een zorgverantwoordelijke aanwijzen die het zorgplan opstelt. Als vrijwillige zorg niet volstaat om ernstig nadeel te voorkomen, moet de zorgverantwoordelijke het stappenplan volgen.

WMO

Als een terzake deskundig arts (bijvoorbeeld een arts voor verstandelijk gehandicapten of specialist ouderengeneeskunde) heeft vastgesteld dat er sprake is van een verstandelijke beperking of psychogeriatrische aandoening en de cliënt zorg of ondersteuning nodig heeft, dan komt deze cliënt ook onder de reikwijdte van de WZD te vallen, mits er onvrijwillige zorg verleend wordt. Dit betekent dat naast Wlz-zorg ook ondersteuning vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) onder de reikwijdte van de wet kan komen te vallen.

Alternatieven

Alternatieven voor onvrijwillige zorg zijn minder ingrijpende maatregelen.
Voorbeelden hiervan zijn;

• Cliëntgerichte aandacht en bejegening; mensen gericht aandacht geven kan dreigende onrust voorkomen.
• Heldere communicatie: heldere communicatie voorkomst misverstanden en zorgt voor minder onrust.
• Medisch onderzoek; na goed onderzoek kan een cliënt goed behandeld worden, waardoor valrisico, probleemgedrag en dus vrijheidsbeperking verminderd kan worden.
• Signaleringsplan; heeft als doel ervoor te zorgen dat het probleemgedrag, agressie of een psychische crisis in de toekomst voorkomen wordt.
• Toezicht; Door toezicht goed te organiseren en de mogelijkheid te verhogen om cliënten in het oog te houden, is vrijheidsbeperking vaak minder nodig.

Vilans heeft een praktisch hulpmiddel gemaakt, namelijk de alternatievenbundel.
Deze kan je downloaden op: http://bit.ly/2HYp3Pl

Ernstig nadeel

Constateert de zorgverantwoordelijke/vertegenwoordiger dat het zorgplan niet voldoet aan de zorgbehoefte en dat er een risico bestaat op ernstig nadeel voor de cliënt en/of zijn omgeving; dan moet het stappenplan worden doorlopen.
Ernstig nadeel binnen de WZD betekend:

• De cliënt brengt zichzelf of anderen in levensgevaar, brengt ernstig lichamelijk letsel toe, brengt ernstige psychische materiële of financiële schade toe, is ernstig verwaarloost of ‘gaat maatschappelijk te onder’, of als zijn eigen ontwikkeling ernstig verstoord is of hij andermans ontwikkeling ernstig verstoord is of hij andermans ontwikkeling ernstig verstoord.
• De veiligheid van de cliënt wordt bedreigd, al dan niet onder invloed van een ander.
• Het gedrag van de cliënt is zo hinderlijk dat het agressie van anderen oproept.
• De algemene veiligheid van personen of goederen is in gevaar.

Het stappenplan

Zoals eerder al beschreven waarborgt het stappenplan dat alle mogelijkheden voor vrijwillige zorg in beeld komen. Het moet doorlopen worden wanneer er sprake is van ernstig nadeel.
Er zijn drie vormen van zorg waarvoor het stappenplan altijd verplicht is:

• Medicatie die het gedrag of de bewegingsvrijheid beïnvloedt en niet volgens de professionele richtlijnen wordt voorgeschreven. Dat betekent: als de medicatie wordt voorgeschreven om een cliënt rustig te houden.
• Beperking van de bewegingsvrijheid door bijvoorbeeld fixatie.
• Insluiting.

Tijdens de workshop van BTSG gaan we uitgebreider in op:

• Onvrijwillige zorg
• Domotica
• Het zorgplan
• Rechten van de cliënt
• Verantwoordelijkheden en taken
• Het stappenplan
• Casuïstiek